سخنرانی مکتوب طلاق و آثار آن-استاد رفیعی

کانال ایتا شیعه کوئست: @shiaquest_net

قال الله تبارک و تعالی :يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا » (احزاب، 49)

ای اهل ایمان! هنگامی که زنان مؤمن را به همسری خود در آوردید، آن گاه پیش از آن که با آنان آمیزش کنید طلاقشان دادید، برای شما برعهده آنان عده ای نیست که آن را بشمارید. پس آنان را (به پرداخت نصف مهریه) بهره مند کنید و به صورت پسندیده ای رهایشان سازید.

مقدمه
ممکن است زن و شوهری به دلایل مختلف با هم سازگاری نداشته باشند و از هم جدا شوند. وقتی جدایی و طلاق صورت گرفت، زن باید عده نگه دارد. در برخی موارد نیز نیازی به عده نگه داشتن نیست.

عده نگه داشتن یعنی زنی که طلاق گرفته، تا مدت معینی حق ندارد با مرد دیگری ازدواج کند.

بعضی ها به اشتباه فکر می کنند علت عده نگه داشتن، فقط و فقط مسئله بچه دارشدن است؛ یعنی زن عده نگه می دارد تا اگر بعد از چند ماه فرزندی به دنیا آورد معلوم باشد پدرش کیست.

و با همین تفکر اشتباه می گویند: با انجام آزمایش سونوگرافی مشخص می شود که زن مطلقه باردار است یا نه. اگر باردار نبود، به چه دلیلی باید عده نگه دارد ؟!

اما... بحث عده، فقط بحث تشخیص نسبت فرزند نیست گرچه این موضوع هم یکی از دلایل اصلی است، بلکه جنبه های مختلفی مطرح است؛ مانند: جنبه عاطفی؛ مردی که زنش را طلاق می دهد، امکان دارد در زمان عده پشیمان شود و به همسرش رجوع کند و زندگی تازه ای شروع کنند. به همین دلیل هم در طلاق رجعی، کسی که زنش را طلاق می دهد نمی تواند او را از خانه بیرون کند. زن، طلاق گرفته اما در خانه شوهر زندگی می کند. ممکن است اتفاقی رخ دهد و دوباره مهر و محبت بینشان برقرار شود و مشکلاتشان را کنار بگذارند؛ در این صورت شوهر به راحتی رجوع می کند و حتی به خواندن صیغه عقد نیاز نیست. بسیاری از طلاق های رجعی منجر به بازگشت شده.

پس نباید به اشتباه پنداشته شود که مسئله عده، صرفا به خاطر مسئله فرزند است؛ نه، بخشی از آن مربوط به این مسئله است. آیه 49 سوره احزابدرباره عده طلاق است: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا

ای اهل ایمان! هنگامی که زنان مؤمن را به همسری خود در آوردید، آنگاه پیش از آن که با آنان آمیزش کنید طلاقشان دادید، برای شما برعهده آنان عده ای نیست که آن را بشمارید. پس آنان را (با پرداخت نصف مهریه) بهره مند کنید و به نیکویی رهایشان سازید.

« پس آنان را بهره مند کنید» را دو نوع معنا کرده اند: 1- یعنی (نصف) مهريه زن را بدهید و دریغ نورزید، 2 - (جدای از پرداخت نصف مهريه،) هدیه ای بدهید تا با ناراحتی از شما جدا نشود.

این آیه توصیه می کند: اگر می خواهید همسرتان را طلاق دهید، زیبا طلاق دهید:وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا و به نیکویی رهایشان سازید.

مگر طلاق زشت هم وجود دارد؟ بله، طلاقی که به ناسزاگویی و کتک کاری و حق کشی کشیده شود.

طلاق زیبا در آیه 229 سوره بقره نیز توصیه شده. قرآن می گوید: با همسرتان را آن گونه که شایسته است نگه دارید، یا به درستی و نیکی رهایش کنید:فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ
شوهر باید (همسرش را) به طور شایسته نگه دارد، یا به نیکی و درستی رهایش کند.
الإمام الصادق علیه السلام: تَزَوَّجوا ولا تُطَلِّقوا؛فَإِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الذَّوّاقینَ وَالذَّوّاقاتِ»؛ امام صادق علیه السلام فرمود: ازدواج کنید وطلاق ندهید؛ زیرا طلاق باعث می شود که عرش خدا به لرزه بیفتد. (مکارم الاخلاق، ص 197).

اما در جایی که هیچ چاره ای وجود ندارد و همه راه ها به بن بست خورده، بهترین کار جدایی است اما همین جدایی نیز باید منصفانه باشد.

عوامل طلاق
طلاق هایی که در جامعه صورت می گیرد، علل و انگیزه های گوناگونی دارد. اگر این عوامل بررسی و ریشه یابی شود و سپس راه کارهایی برای مقابله با آن ارائه گردد، قطعا جلوی بسیاری از طلاق ها گرفته خواهد شد.

1. توقعات بیجا و رقابت های بی فایده
اولین عامل طلاق، توقعات بیجا و نامحدود و چشم و هم چشمی های ویران گراست.
پدیده ناهنجار چشم و هم چشمی، بسیاری از خانواده ها را متزلزل کرده است. رقابت منطقی خوب است؛ انسان در مسیر علم و تقوی هم چشمی کند مانعی ندارد و غبطه است.

باید بدانیم همه انسان ها همه چیز ندارند. تفاوت منطقی است. هر کسی باید جایگاه خود را در نظر بگیرد. چشم و هم چشمی ریشه در عوامل گوناگونی دارد:

1. مسابقه با دیگران
2. عدم اعتماد به نفس
3. تربیت سوء خانوادگی
4. عدم قناعت
5. ازدواج نامناسب
6.تأثیرپذیری از تبلیغات
7. ضعف باورها
8. تقلید نادرست

چشم و هم چشمی اضطراب و عدم رضایت می آورد.

2. تنوع طلبی
عامل دوم طلاق ها، تنوع طلبی مرد یا زن است.
جوان، سه سال نیست ازدواج کرده، ساز دیگری را می زند و با او رابطه دارد. این کار درست نیست؛ باعث سست شدن بنیان خانواده می شود. هر کسی باید عفت جنسی و قناعت نفسی داشته باشد، از هرزگی بپرهیزد.

3. دخالت اطرافیان
سومین عامل طلاق، دخالت بی جای اطرافیان است. متأسفانه برخی خانواده ها زیاد در زندگی جوانانشان دخالت می کنند. خانواده های محترم! از زندگی بچه هایتان مراقبت کنید، نه دخالت در آن.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله دو سه روز بعد از ازدواج حضرت زهرا با امیرالمؤمنین علیهما السلام به خانه آنها رفت و از حضرت علی علیه السلام پرسید: همسرت چگونه است؟ عرض کرد:نِعْمَ الْعَوْنُ عَلَی طَاعَهِ اللَّه»؛کمک کار خوبی در طاعت خداست.

همسرم به من کمک می کند که هرچه بهتر به عبادت و بندگی خدا بپردازم .
پیامبر صلی الله علیه و آله از حضرت فاطمه علیها السلام پرسید: شوهرت چگونه است؟ فاطمه علیها السلام عرض کرد:خیر بَعْلٍ » (بحار الانوار، ج 3، ص 117) بهترین شوهر است.

این رفتار پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم مراقبت است. مراقبت و نظارت کنید، نه دخالت .

4. رعایت نکردن حقوق متقابل
چهارمین عامل طلاق، رعایت نکردن حقوق متقابل است. مرد مسئولیتی دارد، زن نیز مسئولیتی دارد.

سه تا زن نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آمدند و شکایت کردند. یکیشان گفت: شوهر من گوشت نمی خورد. یکیشان گفت: شوهر من از بوی خوش استفاده نمی کند. یکیشان گفت: شوهر من آمیزش نمی کند.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بسیار ناراحت شده، برخاست و به مسجد رفت و روی منبر نشست. سپس فرمود: چرا برخی اصحاب من گوشت نمی خورند و از بوی خوش استفاده نمی کنند و با زنان نزدیکی نمی کنند؟! بدانید که من هم گوشت می خورم، هم از بوی خوش استفاده می کنم و هم با زنان نزدیکی می کنم. پس هر کس به سنت و شیوه من بی رغبت باشد، از من نیست. (الکافی، ج 5، ص 496)

5. عدم شناخت از یکدیگر
پنجمین عامل طلاق، عدم شناخت زن و شوهر از یکدیگر است. این موضوع بیشتر در ازدواج های احساسی و اتفاقی و خیابانی به چشم می خورد. پسر و دختر همدیگر را در جایی می بینند و عاشق می شوند، بدون آن که هیچ شناختی از هم دیگر داشته باشند. خطر طلاق، چنین ازدواج هایی را بیشتر تهدید می کند.

6. خشونت و بدخلقی
ششمین عامل طلاق، خشونت و بدخلقی مرد یا زن و یا هردو است. زن و شوهر باید بکوشند اخلاق و رفتارهای اشتباه خود را اصلاح کنند تا کانون خانواده گرم بماند.

7. اختلاف فرهنگی
هفتمین عامل طلاق، تفاوت فرهنگ زن و شوهر است. گاهی زن و شوهر با هم مشکل ندارند، اما فرهنگ خانواده هایشان با هم سازگار نیست. کفو بودن در همه جنبه هاست.

8. عدم گذشت و فداکاری
هشتمین عامل طلاق، کاهش فرهنگ گذشت و فداکاری و ایثار است. اگر زن و شوهر گذشت و فداکاری داشته باشند، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.
امام صادق علیه السلام فرزندی به نام اسماعیل داشت. اسماعیل شخصیت بسیار بزرگوار و محترمی بود، ولی یک روز عصبانی شد و همسرش را کتک زد. همسر اسماعيل قهر کرد و از خانه اش رفت. مدتی نگذشته بود که اسماعیل مريض شد و در بستری بیماری افتاد.

یکی از نشانه های لطف خدا به بنده خوبش این است که خیلی زود مجازاتش می کند. در روایات آمده: اگر پایتان به سنگی خورد یا خاشاکی به چشمتان رفت بگردید و ببینید چه کار اشتباه و خطایی کردید که مستحق کیفر شديد.

امام صادق علیه السلام دست به کار شد و به دیدن عروسش رفت. هدیه ای نیز برایش برد و فرمود: پسر من به کیفرش رسید؛ این مریضی کفاره آن دستی است که روی تو بلند کرد. توهم از او بگذر و نادیده بگیر.

9. عدم آشنایی با مهارت های زندگی
نهمین عامل طلاق، آشنایی نداشتن زن یا شوهر و یا هردو با مهارت های زندگی مشترک است. زوج های جوان باید دنیای هم دیگر را بشناسند و درک کنند. راه کار اساسی، تدوین و اجرای برنامه های مهارت آموزی زندگی زناشویی است.

10. سایر عوامل
طلاق، عوامل خاص دیگری هم دارد. این عوامل در شرایط ویژه و گوناگونی پدید می آید؛ عواملی مانند: اعتیاد، بیکاری، بیماری، ازدواج زودهنگام، مشکلات مالی و فقر، طلاق والدین، تفاوت سنی زیاد، خیانت، ضعف جنسی، مشکلات روحی و روانی، رسانه های اجتماعی و...